Öz
Having an ever-increasing rate of incidence, Diabetes Mellitus DM is a life-changing experience for a person. As it is a life-long chronic disease, it affects the lives of individuals and families in all aspects. Besides pathophysiological changes in individuals, it causes conflicts, problems and changes in the psychosocial dimension. All of these changes can aggravate management of diabetes and have adverse effects on a patient’s length and quality of life. A diabetic individual needs to keep both his or her disease and life under control which requires adequate knowledge, skill and a positive attitude to manage the disease. Nursing interventions can play a significant in the management of DM. Nurses should correct negative attitudes of patients about diabetes by detecting them and providing support for the development of positive attitudes. To achieve these goals, the nurse must not forget the effect of using theories and models in nursing practice. In particular, nurses should consider the Neuman Systems Model, which has a holistic human-focused approach and places emphasis on collaboration with the patient in the identification of all objectives and the planning of interventions. By using the Neuman Systems Model, nurses are better able to identify and diagnose areas of particular stress to diabetic patients and recommend and implement treatment from a holistic perspective. In this article; we aim to create awareness of using the Neuman Systems Model in management of Diabetes Mellitus and to help enlighten the discipline-specific studies
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Yılmaz C, Fadıloğlu Ç, Çetinkalp Ş. Diyabet Hemşiresi El Kitabı. İzmir: Asya Tıp Yayıncılık Ltd. Şti; 2002.
- Allen NA. The history of diabetes nursing, 1914–1936. Diabetes Educ 2003;29:976–89. https://doi.org/10.1177/014572170302900608
- Yürügen B. Diyabetik Hastalarda Hemşirelik Yaklaşımı. Çınar Dergisi 2002;8:1–5.
- International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas 5th ed. 2012.
- Baykal A, Kapucu S. Tip 2 Diyabetes Mellituslu Hastaların Tedavilerine Uyumlarının Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 2015;2:44–58.
- Çelik S, Kelleci Kelleci M, Avcı D, Temel E. Tip 1 Diyabetli Genç Yetişkinlerin Hastalığa Psikososyal Uyumları ve Stresle Başaçıkma Tarzları. FN Hem Derg 2015;23:105–15.
- Aslan Ü, Korkmaz M. Diyabetli Bireylerin İnsülin Uygulama Bilgi- Beceri Düzeyleri: Doğru ve Yanlışlar. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 2015;8:18–26.
- Demirtaş A, Akbayrak N. Tip 2 Diyabetes Mellitus’lu Hastaların, Hastalıklarına Uyum ve Kabullenme Kriterlerinin Belirlenmesi. Anatolian Journal of Clinical Investigation 2009:3:10–8.
- Ayar D, Öztürk C. Tip 1 Diyabetik Ergenlerin Eğitiminde Yeni Yaklaşımlar Web Tabanlı Eğitim. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 2015;8:184–9.
- Demir H. Diyabet eğitiminde koçluk yaklaşımları. Diyabet Obezite ve Hipertansiyonda Hemşirelik Forumu 2010;2:73–8.
- Satman I, Omer B, Tutuncu Y, Kalaca S, Gedik S, Dinccag N, et al. Twelve-year trends in the prevalence and risk factors of diabetes and prediabetes in Turkish adults. Eur J Epidemiol 2013;28:169–80. https://doi.org/10.1007/s10654-013-9771-5
- Velioğlu P. Hemşirelikte Kavram ve Kuramlar. İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık; 2012.
- Fawcett J, DeSanto-Madeya S. Contemporary Nursing Knowledge: Analysis and Evaluation of Nursing Models and Theories. Philadelphia: F.A. Davis Company; 2013. p.166–221.
- Dağ H, Kavlak O, Şirin A. Neuman Sistemler Modeli ve İnfertilite Stresörleri (Neuman Systems Model and Infertility Stressors: Review). Turkiye Klinikleri J Nurs Sci 2014;6:121–8.
- Güner Ö, Kavlak O. Neuman Sistemler Modeline Göre Endometriyum Kanserli Hastanın Bakımı: Olgu Sunumu. (Care Patient With Endometrial Cancer According To Neuman Systems Model: A Case Report). Balıkesir Sağlık Bil Derg 2015;4:94–102. https://doi. org/10.5505/bsbd.2015.15010
- Neuman B, Fawcett J, editors. The Neuman Systems Model. New Jersey: Prentice Hall Inc; 2002.
- Kaya N, Babadağ K, Kaçar G, Uygur E. Hemşirelerin Hemşirelik Model/Kuramlarını, Hemşirelik Sürecini ve Sınıflama Sistemlerini Bilme ve Uygulama Durumları. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2010:3;24–33.
- Ume-Nwagbo PN, DeWan SA, Lowry LW. Using the Neuman systems model for best practices. Nurs Sci Q 2006;19:31–5. https://doi. org/10.1177/0894318405284125
- Shamsudin N. Can the Neuman Systems Model be Adapted to Malaysian nursing context? Int J Nurs Pract 2002;8:99–105.
- Vicdan AK. Hemşirelik bakımında model kullanımına bir örnek: Modifiye radikal mastektomi olmuş bir bayanın Roy’un adaptasyon modeline göre incelenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2010;2:106–19.
- McEwen M, Wills EM. Theoretical Basis for Nursing. USA. Lippincott Williams & Wilkins Publishers; 2007.
- Neuman B. The Neuman Systems Model. In: Neuman B, Fawcett J, editors. The Neuman Systems Model, 4th ed. NJ: Prentice Hall, Upper Saddle River; 2002. p.3–33.
- Elmore DH. Empirical Testing of The Neuman Systems Nursing Education Model: Exploring the created environment of registered nursing students in Nevada’s colleges and universities. Unpublished PhD Thesis. Las Vegas: Graduate College University of Nevada; 2010.
- Gigliotti E. The value of nursing models in practice. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 2008;1:42–50.
- Balagopal P, Kamalamma N, Patel T. G, Misra R. A community-based diabetes prevention and management education program in a rural village in India. Diabetes Care 2008;31:1097–1104. https://doi. org/10.2337/dc07-1680
- Birol L. İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. İçinde: Akdemir N, Birol L, editörler. Endokrin Sistem Hastalıkları Hemşirelik Bakımı. İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. Ankara: Sistem Ofset; 2011.
- Alligood MR. Nursing Theory: Utilization & Application, 5th ed. USA: Mosby; 2006. p.255–79.
- Lee TT. Nurses’ concerns about using ınformation systems: analysis of comments on a computerized nursing care plan system in Taiwan. J Clin Nurs 2005;14:344–353. https://doi. org/10.1111/j.1365-2702.2004.01060.x
- Birol L, editör. Hemşirelik Süreci: Hemşirelikle İlgili Kuramlar. Genişletilmiş 6. Baskı. İzmir: Etki Matbaacılık Yayıncılık Ltd. Şti; 2004. s 451–2.
- Lowry LW. Conceptual models of nursing: international in scope and substance? the case of the Neuman Systems Model. Interview by Jacqueline Fawcett. Nursing Science Quarterly 2004;17:50–4. https://doi.org/10.1177/0894318403260470
- Memiş S. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. İçinde: Karadakovan A, Aslan FE, editörler. Endokrin Hastalıklar. Adana: Nobel Kitabevleri; 2010. s. 1359–63.
- Olgun N, Yalın H, Gülyüz Demir H. Diyabetli Birey Nasıl İzlenmelidir? Family Physician 2011;2:6–18.
- Uysal N, Khorshid L, Eşer İ. Case study according Neuman System Model. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2009;12:74–81.
- Akbayrak N, İlhan Sİ, Ançel, G ve ark. Hemşirelik Bakım Planları (Dahiliye Cerrahi Hemşireliği ve Psikososyal Boyut), 1. Basım. Ankara: Alter Yayıncılık, Birlik Matbaası; 2007.
- Neslihan Partlak Günüsen, Üstün B, Gigliotti E. Conceptualization of burnout from the perspective of the Neuman systems model. Nurs Sci Q 2008;22:200–204. https://doi.org/10.1177/0894318409338685
- Skalski AC, DiGerolamo L, Gigliotti E. Stressors in five client populations: Neuman systems model-based literature review. J Adv Nurs 2006;56:69–78. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2006.03981.x
Öz
Görülme sıklığı hızla artan Diyabetes Mellitus DM , kişi için yeni yaşam deneyimidir. Yaşam boyu süren kronik bir hastalık olması sebebiyle bireylerin ve ailelerinin yaşamlarını tüm yönleriyle etkilemekte, bireylerde fizyopatolojik değişikliklerin yanı sıra psikososyal boyutta da sorun, çatışma ve değişikliklere neden olmaktadır. Tüm bu değişiklikler diyabet yönetimini olumsuz etkileyerek diyabeti şiddetlendirebilmekte, hastaların yaşam süresini ve kalitesini olumsuz yönde etkileyebilmekte, kişinin hastalığa uyum ve kabullenme sorunları yaşamasına neden olabilmektedir. Hem hastalığını ve hem de yaşamını kontrol altında tutması gereken diyabetli hastanın, diyabet yönetimini başarılı bir şekilde gerçekleştirebilmesi için yeterli bilgi, beceri ve olumlu tutumlara sahip olması gerekmektedir. Bu aşamada hemşirelik girişimlerinin önemli bir rolü vardır. Hemşire, hastaların diyabetle ilgili negatif tutumlarını saptayarak düzeltmeli ve pozitif tutumlarının geliştirilmesi için destek vermelidir. Bu hedeflere ulaşabilmek için hemşirelik uygulamalarında teori ve model kullanımının etkili olduğunu unutmayarak; insan odaklı holistik yaklaşıma sahip olan, tüm hedeflerin belirlenmesinde ve girişimlerin planlanmasında hasta ile işbirliğinin üzerinde duran Neuman Sistemler Modeli’ni temel alabilir. Neuman Sistemler Modeli’ni kullanarak hemşire, diyabetli bireylerin yaşadığı stresörleri belirleyerek, gereksinimleri bütüncül açıdan ele alıp, uygun hemşirelik tanılarını belirler. Bireyin denge durumunu bozan kronik hastalıklardan birisi olan diyabet önemli bir sağlık problemidir. Bu makalede; Neuman Sistemler Modelinin diyabette kullanımı açıklanacaktır
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Yılmaz C, Fadıloğlu Ç, Çetinkalp Ş. Diyabet Hemşiresi El Kitabı. İzmir: Asya Tıp Yayıncılık Ltd. Şti; 2002.
- Allen NA. The history of diabetes nursing, 1914–1936. Diabetes Educ 2003;29:976–89. https://doi.org/10.1177/014572170302900608
- Yürügen B. Diyabetik Hastalarda Hemşirelik Yaklaşımı. Çınar Dergisi 2002;8:1–5.
- International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas 5th ed. 2012.
- Baykal A, Kapucu S. Tip 2 Diyabetes Mellituslu Hastaların Tedavilerine Uyumlarının Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 2015;2:44–58.
- Çelik S, Kelleci Kelleci M, Avcı D, Temel E. Tip 1 Diyabetli Genç Yetişkinlerin Hastalığa Psikososyal Uyumları ve Stresle Başaçıkma Tarzları. FN Hem Derg 2015;23:105–15.
- Aslan Ü, Korkmaz M. Diyabetli Bireylerin İnsülin Uygulama Bilgi- Beceri Düzeyleri: Doğru ve Yanlışlar. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 2015;8:18–26.
- Demirtaş A, Akbayrak N. Tip 2 Diyabetes Mellitus’lu Hastaların, Hastalıklarına Uyum ve Kabullenme Kriterlerinin Belirlenmesi. Anatolian Journal of Clinical Investigation 2009:3:10–8.
- Ayar D, Öztürk C. Tip 1 Diyabetik Ergenlerin Eğitiminde Yeni Yaklaşımlar Web Tabanlı Eğitim. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 2015;8:184–9.
- Demir H. Diyabet eğitiminde koçluk yaklaşımları. Diyabet Obezite ve Hipertansiyonda Hemşirelik Forumu 2010;2:73–8.
- Satman I, Omer B, Tutuncu Y, Kalaca S, Gedik S, Dinccag N, et al. Twelve-year trends in the prevalence and risk factors of diabetes and prediabetes in Turkish adults. Eur J Epidemiol 2013;28:169–80. https://doi.org/10.1007/s10654-013-9771-5
- Velioğlu P. Hemşirelikte Kavram ve Kuramlar. İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık; 2012.
- Fawcett J, DeSanto-Madeya S. Contemporary Nursing Knowledge: Analysis and Evaluation of Nursing Models and Theories. Philadelphia: F.A. Davis Company; 2013. p.166–221.
- Dağ H, Kavlak O, Şirin A. Neuman Sistemler Modeli ve İnfertilite Stresörleri (Neuman Systems Model and Infertility Stressors: Review). Turkiye Klinikleri J Nurs Sci 2014;6:121–8.
- Güner Ö, Kavlak O. Neuman Sistemler Modeline Göre Endometriyum Kanserli Hastanın Bakımı: Olgu Sunumu. (Care Patient With Endometrial Cancer According To Neuman Systems Model: A Case Report). Balıkesir Sağlık Bil Derg 2015;4:94–102. https://doi. org/10.5505/bsbd.2015.15010
- Neuman B, Fawcett J, editors. The Neuman Systems Model. New Jersey: Prentice Hall Inc; 2002.
- Kaya N, Babadağ K, Kaçar G, Uygur E. Hemşirelerin Hemşirelik Model/Kuramlarını, Hemşirelik Sürecini ve Sınıflama Sistemlerini Bilme ve Uygulama Durumları. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2010:3;24–33.
- Ume-Nwagbo PN, DeWan SA, Lowry LW. Using the Neuman systems model for best practices. Nurs Sci Q 2006;19:31–5. https://doi. org/10.1177/0894318405284125
- Shamsudin N. Can the Neuman Systems Model be Adapted to Malaysian nursing context? Int J Nurs Pract 2002;8:99–105.
- Vicdan AK. Hemşirelik bakımında model kullanımına bir örnek: Modifiye radikal mastektomi olmuş bir bayanın Roy’un adaptasyon modeline göre incelenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2010;2:106–19.
- McEwen M, Wills EM. Theoretical Basis for Nursing. USA. Lippincott Williams & Wilkins Publishers; 2007.
- Neuman B. The Neuman Systems Model. In: Neuman B, Fawcett J, editors. The Neuman Systems Model, 4th ed. NJ: Prentice Hall, Upper Saddle River; 2002. p.3–33.
- Elmore DH. Empirical Testing of The Neuman Systems Nursing Education Model: Exploring the created environment of registered nursing students in Nevada’s colleges and universities. Unpublished PhD Thesis. Las Vegas: Graduate College University of Nevada; 2010.
- Gigliotti E. The value of nursing models in practice. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 2008;1:42–50.
- Balagopal P, Kamalamma N, Patel T. G, Misra R. A community-based diabetes prevention and management education program in a rural village in India. Diabetes Care 2008;31:1097–1104. https://doi. org/10.2337/dc07-1680
- Birol L. İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. İçinde: Akdemir N, Birol L, editörler. Endokrin Sistem Hastalıkları Hemşirelik Bakımı. İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. Ankara: Sistem Ofset; 2011.
- Alligood MR. Nursing Theory: Utilization & Application, 5th ed. USA: Mosby; 2006. p.255–79.
- Lee TT. Nurses’ concerns about using ınformation systems: analysis of comments on a computerized nursing care plan system in Taiwan. J Clin Nurs 2005;14:344–353. https://doi. org/10.1111/j.1365-2702.2004.01060.x
- Birol L, editör. Hemşirelik Süreci: Hemşirelikle İlgili Kuramlar. Genişletilmiş 6. Baskı. İzmir: Etki Matbaacılık Yayıncılık Ltd. Şti; 2004. s 451–2.
- Lowry LW. Conceptual models of nursing: international in scope and substance? the case of the Neuman Systems Model. Interview by Jacqueline Fawcett. Nursing Science Quarterly 2004;17:50–4. https://doi.org/10.1177/0894318403260470
- Memiş S. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. İçinde: Karadakovan A, Aslan FE, editörler. Endokrin Hastalıklar. Adana: Nobel Kitabevleri; 2010. s. 1359–63.
- Olgun N, Yalın H, Gülyüz Demir H. Diyabetli Birey Nasıl İzlenmelidir? Family Physician 2011;2:6–18.
- Uysal N, Khorshid L, Eşer İ. Case study according Neuman System Model. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2009;12:74–81.
- Akbayrak N, İlhan Sİ, Ançel, G ve ark. Hemşirelik Bakım Planları (Dahiliye Cerrahi Hemşireliği ve Psikososyal Boyut), 1. Basım. Ankara: Alter Yayıncılık, Birlik Matbaası; 2007.
- Neslihan Partlak Günüsen, Üstün B, Gigliotti E. Conceptualization of burnout from the perspective of the Neuman systems model. Nurs Sci Q 2008;22:200–204. https://doi.org/10.1177/0894318409338685
- Skalski AC, DiGerolamo L, Gigliotti E. Stressors in five client populations: Neuman systems model-based literature review. J Adv Nurs 2006;56:69–78. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2006.03981.x
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Case Report |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Mart 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018Sayı: 1 |